08.02.2001 Prof. Dr. Eyüp İlyasoğlu - netyorum.com / Sayı: 58
HARPLERE SON:
ULUSLARARASI SERBEST TİCARET
Netyorum'da beş aydır yayınlanan aylık yazılarımla, insanlık
tarihinde, "yazının icadı" ile başlayan önemli dönüşümlerle, tarım ve
sanayi toplumlarına şekil veren kişi ve olayları ele aldık.
Son yazımızda ise, sanayi toplumunun sessiz kahramanı Frederick W. Taylor'la
bilgi toplumuna geçişteki son adım olan "kitle üretimi" ile "refah
toplumları" 'nın temel kaynağına vardık.
Oysa, beş bin yılı aşan bu serüvende hiçbir zaman, insanları acılara boğan
harplere ve kırımlara değinmedik. Çünkü biliyorduk ki, insanlık tarihindeki en
önemli gerçek, 17. yüzyılda yaşamış siyaset biliminin öncüsü Thomas Hobbes'in
tanımladığı gibi "State of Nature is State of War" 'dur. Bir başka
deyişle: Tabiatın (toplumların) olağan hali harp etmektir, sulh geçici ve
olağan dışıdır!
Tarih boyu bütün harplerde görülen ortak bir girişim, kütüphanelerin
külliyelerin yakılıp yıkılması, savaşta yenilen tarafın bilgi birikiminin yok
edilmesidir. Amin Maalouf'un "Semerkant" adlı kitabında Alemut
Kalesi'nde biriken kitapların büyük bir özenle yakıldığı gibi. Nazilerin
Brandenburg Kapısı'nın önüne dağ gibi yığıp yaktıkları kitaplar gibi.
20. yüzyıldaki Birinci ve İkinci Dünya Harpleri de, Thomas Hobbes'un
teorisini doğrulamakta mıdır? Acaba bu teori gerçekten doğru mudur? Doğru
değilse, nasıl değiştirilebilir?
İkinci Dünya Savaşının galipleri de bu soruyu kendilerine sormuşlardır. 17.
yüzyılda Ulusal Devletlerin oluşması ile başlayarak, 20. yüzyılın başında doruğa
ulaşan sömürgeci imparatorlukların, bir diğerini yok edici savaşları nasıl
önlenebilir? Bu yazgıyı değiştirebilecek düşüncenin öncüleri, toplumların bir
diğerine harp açarak varlık sahibi olmaları yerine, birlikte hareket ederek ve
özellikle uluslararası ticareti serbestleştirerek refaha kavuşulabileceği tezini
ileri sürmüşlerdir.
İkili ve uluslararası düzeydeki toplantılarda, dünya liderlerinin fikir
birliğine vardıkları konu, yeni bir dünya savaşını önlemenin tek yolunun,
demokratik sistem içinde liberal ticaretten geçmekte olduğu idi. Çünkü, Birinci
Dünya Savaşı sonrasında uluslararası ticarette korumacılık en üst düzeye çıkmış
ve batılı ülkeler refahı, en kolay yol olan sömürgecilikle sağlamaktaydılar. Bu
haksız paylaşımın beklenen patlaması, İkinci Dünya Savaşı, ABD liderliğindeki
demokrat düşünceli ülkelerin galibiyeti (Rusya buna ancak kırk yıl dayanabildi!)
ile sonuçlandı.
ABD'nin önderliğinde önce Londra'da, sonra da Cenevre'de toplanan
uluslararası bir komite, 1948 yılında 53 ülkenin katılımı ile Havana Şartı'nı
"Havana Charter" imzalayarak, ITO'nun "International Trade
Organization - Uluslararası Ticaret Örgütü" kurulmasına karar verildi.
ABD'nin önderliğini yaptığı bu girişim, ABD Kongresi tarafından reddedilince(!),
bütün çabalar boşa gitmiş olmuyordu. Londra ve Cenevre konferanslarında
geliştirilerek kurulması düşünülen uluslararası ticareti düzenleyici bir anlaşma
(Şart'ın bir maddesi) kurtarılabildi ve GATT "General Agreement on
Tariffs and Trade - Tarifeler ve Ticaret Genel Anlaşması" imzalandı.
GATT ve bunun günümüze kadar gelişerek ulaşmasını sağlayan Çok
Taraflı Ticaret Müzakereleri "Multilateral Trade Rounds" belirli
aralıklarla tekrarlanarak, Uruguay Round'a varıldı. Uruguay Round ile
GATT'ın lağvedilip Dünya Ticaret Örgütü'nün "WTO - World Trade
Organisation" kurulmasına yol açtı ve bilgi ticareti ilk defa uluslararası
anlaşmalara girdi.
Netyorum'un bundan sonraki sayılarında, uluslararası mal
ticaretindeki düzenlemeler ile başlayıp, ekonomik olarak Avrupa'nın ayrılmaz bir
parçası olduğumuz Gümrük Birliği'nin ilgili bölümlerine değinerek, bugün
girmekte olduğumuz bilgi çağının ticaret kurallarındaki usullere ve
gelişmelere yer vereceğiz.
Prof. Dr. Eyüp İlyasoğlu
TRIO Çözüm Evi Bilişim Hizmetleri A.Ş.
elektronik posta:
eyupi@triosh.com
netyorum.com: (Bu metin, yazarın ismi ve kaynak
gösterilerek elektronik, basılı veya görsel yayın organlarında tamamen veya
kısmen yayınlanabilir.)
|
