Nezih Kuleyin - 20010201

Sizin çocukluğunuzda var mıydı bilmem ama benim unutamadığım parçalarından biridir; "Güvercinlere sizin falınızı çektiren maniciler". Küçük küçük kağıtlara yazılmış maniler, küçük bir kutuda bekleyen ya bir güvercin ya da bir tavşan tarafından yerinden çıkartılır ve siz bunun karşılığında on veya yirmibeş kuruşu maniciye verirsiniz. O da sizin falınız olan mani'yi okurdu.

Gamzedeler,
Gam vurur, gamze deler
Sinemi hakkak delemez,
Delerse gamze deler.

Örneğin, bu mani size çıktığında der ki; "Delikanlı. Sevgilin seni çok özlemiş. Git bir kendisine görün".

Her manicinin ayrıca bir yorum yapma yeteneği olması gerekirdi. Çünkü aynı mani bir başkasına çıkarsa o zaman da başka birşey söylemek gerekirdi.

Ben hep bu kısa şiirlere neden "mani" dendiğini düşündüm durdum. Babam fazla kitap okuyan bir adamdı ve oldukça sık biçimde önemli bulduğu bir söze ya da paragrafa rastlarsa bana döner; "Baksana, burası bana çok manidar geldi" der, kendisine anlamlı ya da zekice gelen tümceyi bana okurdu. Manidar ve mani acaba ilişkilimi idi?

Bu soru yaşamımın en uzun sorularından biri oldu. "Manidar" düşünsel olarak bir derinlik, "mani" ise onun dışa vurumu olabilirmiydi?

Yıllar sonra, Amin Maalouf'un ünlü ressam, şair ve Mani Dini olarak tarihe geçen, Uygurlar tarafından 8. yüzyılda resmi din olarak kabul edilen dinin kurucusu "Mani" 'nin yaşamını anlattığı, "Işık Bahçeleri" adlı kitabı okuyunca, acaba dedim, acaba kitapta anlatılanlar bizim dilimizdeki sözcükler içinde geçerli mi?

Kitapta, Mani, sanatçı yönü dışında büyük bir hoşgörünün de simgesi olarak yer alıyordu. Ayrıca iyi konuşma yeteneğinden dolayı Sasani Prensi Hürmüz'e karşı korumasız bir şehrin barışı sağlayacak elçisi olarak görevlendirilecek kadar iyi konuşan birisi. Ama asıl can alıcı bir paragraf vardı ki; o paragrafta batı dillerindeki "manyak, manik depresif" gibi sözcüklerin kaynağının mani olduğu yazıyordu.

Batı dillerini bu kadar etkileyen Mani, kendisini peygamber, dinini de resmi din olarak kabul eden Türk topluluklarını ve bu toplulukların dillerini de kuşkusuz etkilemiş olacaktı ki, onlar da düşünsel derinlikle ilgili sözcükleri mani'den üretmişlerdi.

Nezih Kuleyin
elektronik posta: nezih@semor.com.tr

netyorum.com: (Bu metnin elektronik, basılı veya görsel yayın organlarında tamamen veya kısmen yayınlanması yazarının yazılı iznine tabidir. Aksine davranılmaması önemle rica olunur. Alıntı yapılmadan bu sayfaya link verilmesi için herhangi bir izin gerekmemektedir.)

Yorum Ekle

Yorumları Listele

57. Sayı önceki yazı

57. Sayı sonraki yazı

Yazarın Önceki Yazısı

Yazarın Sonraki Yazısı