07.12.2000 Cengiz Eren - netyorum.com / Sayı: 50

Not: Aşağıda Stanley Kubrick'in "Eyes Wide Shut" filmi ile ilgili Sayın Cengiz Eren'in yorumunu bulacaksınız. Bu izlenimler filmdeki pek çok sahneyi içermekte olup, filmin izlenmeden okunması durumunda, filmden alınacak keyfi azaltabilir. - netyorum.com

EYES WIDE SHUT, TEŞEKKÜRLER STANLEY

Stanley Kubrick'in bu filmini gördüğümde önce sendeledim ve rahatsız oldum, sonra film hakkında düşünmeye başladım. "Eyes Wide Shut", bir karı koca ilişkisi üzerine kurulu gibi görünüyor. Burada karı kocanın cinsel ilişkileri, sosyal ve iş ilişkileri görünmekte, bu ilişkilerin nasıl yaşandığı konusunda yüzeyde çeşitli yorumlar da verilmekte. Ancak, Stanley Kubrick'in "Dr. Strangelove", "Otomatik Portakal", "2001 Uzay Yolu Macerası" filmleri hatırlandığında, "Eyes Wide Shut" bu kadar sınırlı bir anlatımı kapsamamalıydı.

Film hakkında yapılan yorumlar hep cinsellik ve aile temelinde dolaşırken, film çok yetersiz bulunuyor ve Kubrick'in bu filmi neden çevirdiği anlaşılamıyordu.

Bu noktadan itibaren yapılacak olan yorum tamamen bana aittir ve film bir kez seyredilerek yapılmaktadır. Bu yorum yazısından sonra filmi tekrar izlemeye gideceğim ancak bu yorumdan etkilenirseniz, bu filmi bu yorum çerçevesinde tekrar izlemeye gidin, lütfen.

Filmdeki semboller inanılmaz; öncelikle filmin adı. Bu konudaki yorumumu, yazının kapanış bölümünde yapacağım.

Filmde oynayan artistler, Kidman ve Cruise. Filmin yönetmeni ise Kubrick. Afişte yazılma şekli ise; "Kidman", "Cruise" ve "Kubrick" şeklinde. "C" ve "K" harflerinin bir anlamı olabilir mi? Bu harflerin bir anlamı var, hiç kimse dikkat etmediği halde. Bunu, "Nicole Kidman" ve "Tom Cruise" dahi bilmiyor olabilir. Onların seçilmesi, karı koca olmalarından veya yakışıklı, güzel olmalarından dolayı değil, sadece isimlerinden ve isimlerinin (soyadlarının) yapacağı çağrışımlardan dolayı olsa gerek. Bunu öğrendiklerinde kendilerinin çok hoşuna gitmeyeceğine eminim. Çünkü burada verilen mesajda, adınız sizden daha önemli denmekte oyunculara. Soyadı "C" ve "K" ile başlayan herkesle bu filmi çevirebilir Kubrick.

Filmde, semboller dizisi inanılmaz şekilde kullanılmış durumda. Karı kocanın yaşadığı hayatın, adamın hasta doktor ilişkisinde olduğu işadamının daveti ile değişmeye başladığı görülüyor. Burada bir Macar, kadınla dans edip flört ederken, adamla da iki kız birlikte olmaya çalışıyor. Fakat bu sırada ortaya çıkan durum, işadamının sevgilisinin uyuşturucu komasına girmesi ile sonlanıyor ve bu kıza yardım etmesi yüzünden, diğer iki kızla ilişki kuramıyor. Kadın ise dansettiği adamın kendisini ikna etmesine rağmen onunla birlikte olmaktan vazgeçiyor. Buradaki sembol, adamın kendi isteklerini mesleği veya hastası yüzünden engellemesi. Kadının da başka birisi ile flört etmesi ama sonuca ulaşamaması.

Daha sonra maskeli baloya kadar uzanan olaylar dizisi başlıyor. Piyano çalan arkadaşı ile karşılaştığı partiden sonra onun çalıştığı bara gidip görmesi, gözleri kapalı olarak piyano çaldığını ve oraya girebilmek için gerekli şifreyi öğrenmesi olayların seyrini değiştiriyor. Öğrendiği şifrenin, "Fidelio" 'nun, Amerika Başkanının bile bilmediği, yapılan bir gizli harekat şifresi olduğuna eminim.

Maskeli baloda giydiği giysiler için gittiği dükkanda karşılaştığı durum ve aldığı giysiler, dükkan sahibinin kızı ile yatmaya kalkan iki Japon'a kızması olaylarının ne olduğu henüz belli değil.

Maskeli balo sahnesi gerçekten muhteşem bir sahne. Kurgu, görüntü ve ses olarak çok etkili ve filmin en önemli sahnesi. Bu sahnede elinde sopa olan bir adam sopasıyla yere vurarak bir ayin yapıyor. Bu ayin, dini bir ayin olabilir, satanist bir ayin olabilir. Ayinde olması gereken seyirciler burada var. Bu ayin sonunda siyah pelerinler yere düştüğünde çıplak maskeli kadın vücutları görülmekte. Bu kadınlar birlikte olmak istedikleri erkekleri seçip uzaklaşıyorlar ve birlikte oluyorlar. Doktor ise yakalanıp maskesini çıkarmak zorunda kalıyor, olmayan şifreyi bilmediği için. Ve ölüme mahkum edilip partide gördüğü kızın kendisini seçmesiyle hayatını kurtarıyor ve takip ediliyor. Bu takip sırasında öldürülüp öldürülmeyeceği, neden takip edildiği konusunda da hiçbir fikri yok ve filme önemli bir gerilim de katıyor bu sahne.

Kendisini kurtaran kızın öldüğünü öğrendikten sonra, birlikte olmak istediği ama birlikte olamadığı sokak kadını ile ilgili bir sahne de var. Ardından, o kızın aids olup hastaneye kaldırıldığını da öğreniyor. En sonunda da kendisine partiye davet eden iş adamının, sınırları aştığı için görmemesi gereken şeyleri gördüğü ve karısını yastığın üzerinde duran maske ile birlikte gördüğü sahneler de var.

Ve film 'FUCK' sözcüğü ile bitiyor.

Filmi inceledikten sonra yoruma gelince;

Doktorun Amerikan başkanı olduğunu düşünelim. (Cruise, Clinton, Kidman, Kennedy bağlantısı). Amerikan başkanı kabul edildiği partide kendi keyfi için birşeyler yapmayı düşünürken, işadamının problemlerini de çözmek zorunda öncelikle.

Maskeli balo giysileri için girdiği dükkanda dükkan sahibinin Japonlara kızması, Pearl Harbour'dan sonra atılan atom bombası ile çok eşdeğer. Daha sonra, para karşılığında sahip olduğu değeri Japonlara ve başkalarına kolaylıkla veriyor dükkan sahibi.

Doktorun yakalanması cebindeki hesap pusulasından olmakta ve burada hesap pusulası seçimi kazandığını gösteren mazbata veya belge. Bu belgeye sahip olması bile onun seçkinler grubu içine girmesine yetmiyor ve hatta oradan atılmasını sağlıyor.

Ayin sahnesinden sonra soyunan kızlar ise halkı ifade ediyor ve halk bildiği halde, kendisini yönetenlerin tecavüz etmesine ait seçim haklarını kullanıyor aslında ve tecavüz edilmekten de kurtulamıyor. Burada ayini yapan, yönetenler ve seyredenler, din adamları veya buna benzer hakim güçlerin biri veya hepsi olabilir. Böylece bizler yönetilmek için değil tecavüz edilmek için seçiyoruz, bizi yönetenleri diyor, Stanley Kubrick. Bunların yüzlerini de, kim olduğunu da asla göremiyoruz.

Morgda doktorun gördüğü kadın, ölen veya öldürülen kadın, "Marilyn Monreo" olabilir ve aids'den hastalandığı için ortadan kaybolan kadın ise "Monica Lewinsky". Yönetme süreleri sona erdiğinde başkanlar maskelerini çıkartıyorlar veya kendilerini takip eden adamlar tarafından suikaste kurban gidiyorlar.

Filme bu şekilde bakıldığında gerçekten ortaya çıkan anlamlar Stanley Kubrick'in zekasına çok uygun. Paranın en önemli değer olduğu toplumda yönetenler hep aynı kalıyor ama vitrindekiler değişiyor sürekli olarak ve sahneden çekiliyorlar sıraları geldiğinde.

Gelelim filmin adına;

Stanley Kubrick bu filmin anlaşılmayacağına çok emin ve filmin adını "Eyes Wide Shut" koyması da bu yüzden. Semantik olarak "Eyes Wide Open" veya "Eyes Shut" ya da "Eyes Closed" olabilirdi. Bu yüzden filmin adının filmle bir alakası yok ancak filmi seyreden insanlarla çok alakası var. Filmin adı filmi seyredecek insanlar için konulmuş bana göre. İnsanların yalnızca detaylara karşı gözlerinin açık ama derin yapı anlamlarını kavramakta ne kadar yetersiz olduğunu da vurguluyor. Filmi seyreden kişiler bu filmden çok rahatsız olsalar da, basın da yorum yapan kişiler de dahil filmdeki derin yapı anlamlarını kavramakta zorlanıyorlar gibi geliyor bana.

Kubrick, bu filmi hayatının son zamanlarında çektiği için yaşadığı düzeni bu kadar insafsızca ve bu kadar üstü kapalı eleştirebiliyor. Bu da onun büyük yeteneğinin en önemli göstergesi. Çünkü, "Orson Welles" 'ten bildiği bir tecrübe var. Sistemi açıkça eleştirenler sistem dışında kalır, Amerika 'da. "Yurttaş Kane" filminden sonra "Orson Welles" 'in yaşadıkları hepimizin malumu. Ayrıca bu, sistemin ne kadar iyi şekilde çalıştığını ve Stanley Kubrick'in de bundan ne kadar çekindiğini gösteriyor.

Bu yazıyı yazdıktan sonra filme yeniden gideceğim ve daha başka hangi sembollerin varolduğunu da gözlemeye çalışacağım. Bu filme bu bakış veya farklı bir bakışla sizde yeniden gidin, gitmediyseniz mutlaka gidin. Sizde bir takım yeni önemli anlamları keşfedecek ve "Eyes Wide Shut" 'ı , "Eyes Wide Open" haline getirebileceksiniz.

Cengiz Eren
elektronik posta: cengizeren@erenlp.com
Kimdir? http://www.erenlp.com/cengizeren.html