09.05.2002 Prof. Dr. Eyüp İlyasoğlu - netyorum.com / Sayı: 109

BİLGİ TABANLI BİR TOPLUM OLARAK
GELECEKTE NASIL BİR AVRUPA?

Ülke veya Birlik, bir toplumun:

• Ekonomik rekabet gücünü koruması ve geliştirmesi
• Zayıf noktalarını belirlemesi ve bunlara yönelik çözümler üretmesi
• Gerekli kurumsal reformları hazırlaması
• İşleyişini daha basit hale getirmesi
• Daha iyi yönetilmesi

için kurulacak bir sistemin alt yapısı, bilgi tabanlı bir ekonomik ve toplumsal örgütlenme ile mümkündür. Bu yazının sonraki bölümlerinde değineceğimiz gibi, AB çok ciddi hedeflerle bağlandığı eAvrupa hedefinin yakından izlenmesi ve Türkiye’nin üzerine düşen sorumlulukları dikkatle yerine getirmesi zorunludur.

BİLGİ TEKNOLOJİSİNDE ULUSLARARASI
KARŞILAŞTIRMALI DURUM

1980 ve 1990’larda giderek küçülen, ucuzlayan ve daha da güçlenerek iş ve özel hayata giren PC’ler ve 1995 sonrası yıllara damgasını vuran INTERNET, ABD’nin Diğer Dünya’nın önüne açık farkla geçmesine yol açmıştır. Bilginin hızla yayılabilmesi, kolayca kullanımı ve çoğaltılabilmesi, ekonomik tanımlamalara “bilgi ekonomisi” terimini eklemiş ve yeni oluşumlarla sonuçlanmıştır. Artık, uluslararası bir dergi veya gazete “gümrüklerden mal olarak geçmek” yerine “internetten sayısal olarak okuyucuya ulaşmakta”; bilgiye sabit kütüphaneler yerine, sanal ortamda WEB üzerinden erişilmektedir.

Devrimin öncülerinden ve ünlü WIRED Magazine’in kurucularından Nicholas Negroponte (Being Digital, Hodder & Stoughton, UK, 1995) adlı kitabında “devrim”i şu kısa alıntılarla haber vermektedir:

İşte gümrüklerden geçerek gelen kitap ve dergiler atom’lar halinde, internetten gelenler ise bit’ler halindedir. GATT atom’lar hakkında idiyse, DTÖ (Dünya Ticaret Örgütü) bit’leri konu alacaktır.

1995 yılında yazılan bu kitap, ABD’de gelmekte olan devrimi haber verirken, Avrupa’nın bu oluşumun çok gerisinde kaldığı bilinmektedir.

Bu satırların yazarının, 1995-96 yıllarındaki notlarına dayalı olarak yazdığı (Türk Bilgi Teknolojisi ve Gümrük Birliği, T. İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1997) kitabından bazı alıntılar vermek gerekecektir:

Yukarıda verilen örnek değerlerdeki oransal fark, 2000 yılına kadar daha da açılarak katlanmıştır. Bu süre içinde Microsoft’un dünya bilgi teknolojisi ürünleri tekelini mutlak olarak elinde geçirdiği de unutulmamalıdır.

eAVRUPA ve eAVRUPA+ (*)

1. eAvrupa

Bilindiği gibi, 23-24 Mart 2000’de Lizbon’da toplanan Avrupa Konseyi, Avrupa’yı 10 yıl içinde “dünyanın en rekabetçi ve dinamik ekonomisi yapmak” gibi çok iddialı bir hedef belirlemişti. Avrupa’nın, yeni ekonominin ve özellikle internetin getirdiği fırsatlardan acilen yararlanmaya ihtiyacı olduğunu fark eden Avrupa Konseyi, gerek ABD ile aradaki farkı kapatmak, gerekse Avrupa içindeki bölgesel dengesizlikleri ortadan kaldırmak için, Aralık 1999’da Avrupa Komisyonu tarafından benimsenen eAvrupa (elektronik Avrupa) girişimini geliştirerek desteklemeye karar verdi. Bu amaçla, Avrupa Birliği Devlet ve Hükümet Başkanları, Konsey ve Komisyon’u bir “eAvrupa Eylem Planı” hazırlamaya davet etti.

2002 sonuna kadar gerçekleşmesi planlanlanan Eylem Planı’nın üç ana hedefi vardı:

1. Daha ucuz, daha hızlı ve güvenli internet
2. İnsanlara ve yeteneklere yatırım
3. İnternet kullanımının teşviki

Görüldüğü gibi, internet, eAvrupa Eylem Planı’nın odağında yer almaktadır. Konsey ve Komisyon, teknoloji açığının kapatılmasında, gençlerin ve işgücünün eğitiminde, iş yapma biçimlerini değiştirme gücü nedeniyle, interneti en uygun iletişim medyası olarak saptamış ve geliştirmeye karar vermiştir.

2. eAvrupa+

11-12 Mayıs 2000’de Varşova’da yapılan Avrupa Bakanlar Konferansı’nda, AB üye adayı Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri için de, Lizbon’da kararlaştırılan stratejik hedefi benimsediler ve AB’nin eAvrupa kapsamında ortaya koyduğu girişimin bir parçası olmaları konusunda anlaştılar. Aday ülkeler, AB’nin politik kararlılığına paralel olarak, kendileri için eAvrupa benzeri bir Eylem Planı hazırlamaya karar verdiler. Şubat 2001’de ise, Avrupa Komisyonu Güney Kıbrıs, Malta ve Türkiye’yi de, bu ortak eylem planının oluşturulması için, diğer aday ülkelere katılmaya davet ettiler.

eAvrupa+ Eylem Planı aday ülke ekonomilerinin yenilenmesinin hızlandırılmasını; kurumsallaşmalarının desteklenmesini; genel rekabet güçlerinin geliştirilmesini amaçlamakta ve bu yönde, aday ülkelerin özel durumlarını göz önüne alan planlar sunmaktadır.

eAvrupa+ Eylem Planı’nın, eAvrupa’dan farklı bir amacı da vardır. Bu kapsamda, bilgi toplumunun temel taşlarını oluşturma çalışmalarının hızlandırılması için aşağıdaki konulara öncelik verilmektedir:

1. Herkes için uygun fiyatlı iletişim hizmetleri sağlamak
2. Bilgi toplumu ile ilgili AB Müktesabatı’nı uyarlamak ve uygulamak.

eTÜRKİYE

Bilindiği gibi Türkiye, Mart 2001’de “Avrupa Birliği Müktesabatı’nın Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı”nı açıkladı ve AB’ye sundu. 795 sayfalık Ulusal Program’a, Bilgi Toplumu’nu irdeleyen ayrı bir bölüm oluşturmak yerine, Bilim ve Araştırma bölümüne aşağıdaki paragraf eklendi:

Bu paragrafta, iki temel hedef vardır:

1. eAvrupa+ girişimine paralel olarak eTürkiye girişiminin başlatılması
2. Yeni bir kurumsal yapı oluşturulması

Bilgi toplumu için öngörülen kurumsal yapının iki temel işlevi olduğu görülmekte:

1. eTürkiye girişimini başlatıp, yönlendirmek
2. AB’deki çalışmalarla eşgüdümü sağlamak

Söz konusu paragrafta yer alan dileklerle, eTürkiye Avrupa Birliği ve eAvrupa ilişkilendirilmiş durumdadır.

15-16 Haziran 2001’de Göteborg’da yapılan toplantıda Türkiye’nin, diğer aday ülkelerle birlikte eAvrupa+ Eylem Planını onaylandı. Bu plandaki tüm hedeflerin 2003 yılı sonuna kadar gerçekleştirilmesi öngörüldü.

Bunun sonucu olarak, 4 Ekim 2001’de Başbakanlık’ta yapılan toplantıda, Başbakanlık Müsteşarlığı’nın eşgüdümünde eTürkiye Eylem Planı’nı oluşturmak ve Mayıs 2002’de yapılacak Bilişim Şurası’nın ön çalışmalarını yürütmek üzere, aşağıdaki 13 çalışma grubunun oluşturulması kararlaştırıldı:

1. Eğitim ve İnsan Kaynakları
2. Altyapı
3. Hukuki Altyapı
4. Standartlar
5. Güvenlik
6. eTicaret
7. Yatırımlar ve Planlama
8. Arşiv ve Dijital Depolama
9. Uluslararası İzleme ve eAvrupa+
10. Özel Projeler
11. Mevcut Durumu Tespit
12. Ulusal Bazda Takip, Koordinasyon ve İzleme
13. Sağlık ve Çevre

Oluşturulan bu Çalışma Gruplarından ikisinin koordinatörlüğü STK’lara verilmiştir. Türkiye Bilişim Vakfı (TBV) Özel Projeler Çalışma Grubunun koordinatörü olarak görev yapmaktadır. Yine TBV’nın girişimi ile eAvrupa+ Eylem Planı’ndaki hedefler Çalışma Grupları arasında paylaştırılmış, böylece eAvrupa+ Eylem Planı ile Çalışma Grupları arasında eşgüdüm sağlanmıştır. 2002 yılı içinde Çalışma Grupları kendilerine verilen hedeflerin ayrı ayrı proje çalışmaları yaparak detaylandıracak ve bütçelendirecektir. Çekirdeğinde eAvrupa+ Eylem Planı olan eTürkiye Eylem Planı şekillenecektir.

SONUÇ

Bilgi toplumuna geçmeye hedef alanlar ile, bu olanaklardan yoksun veya isteksiz olanlar, “Digital Divide” teriminin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Küreselleşme ile birlikte bilgi teknoljilerindeki devrimsel gelişmeler, tarihin hiç bir döneminde görülmeyen ölçüde, ülkeleri “olanlar” ve “olmayanlar” diye ikiye ayırmıştır.

eAvrupa, eAvrupa+ ve eTürkiye’nin ortak hedeflerinin başında eDEVLET gelmektedir. Bunların yanı sıra özel kesimlerin geliştirmekte olduğu eİş ve eTicaret (B2B, B2C) olanakları eklenerek, verimli bir toplama dönüşmek mümkün olacaktır. eDEVLET ile yukarıda sıralan kamusal hizmetler elektronik ortamda ve internet aracılığı ile yapılacak; en kısa yoldan ve en ucuz olanaklarla bireylerin kullanımına sunulacaktır. Bu şekilde hazırlanacak kurumsal reformların altyapısı oluşturulacak; devlet daha şeffaf ve ulaşılır olacak; ekonominin rekabet gücü artacak; devletin işleyişi basitleştirilecek ve devlet daha iyi yönetilir hale gelecektir. (18 Nisan 2002)

Prof. Dr. Eyüp İlyasoğlu
TRIO Çözüm Evi Bilişim Hizmetleri A.Ş.
elektronik posta: eyupi@triosh.com

(*) Bu ve eTürkiye bölümü, TBV – AB Koordinatörlüğü’nün çalışma notlarından alınmıştır