"Öykülerle Sözcükler" 20.12.2001 Nezih Kuleyin - netyorum.com / Sayı: 97

ARKADAŞ

Bu bayram çok sevdiğim bir arkadaşımdan bayram kutlamasını çok değişik bir biçimde yapan bir e-posta aldım. Arkadaşımı artık herkes tanıyor desem yeridir o dünyada en başarılı girişimine aday gösterilen Melek Bar Elmas. Başarılı bir bilişimci olmanın yanında bende hep yaratıcı zekanın uygulamacısı izlenimi bırakmıştır .

Melek, e-postasında bazı kaynaklardan da alıntı yaparak arkadaş sözcüğünü kadarıyla şöyle anlatıyordu.

"Orta Asya'da , savaşın ok ve yay ile yapıldığı dönemlerde savaşçılar, arkalarından gelebilecek bir saldırıyı önlemek için, sırtlarını önceden bu amaçla hazırlanmış bir taşa dayarlardı. Bu taş "ARKA-TAŞ" veya Azerbeycan'daki telaffuzuyla "ARKA-DAŞ" olarak adlandırılırdı. Dostluk kavramının zaman içinde, insanın arkasını yaslayabileceği ve kendisini kötülüklerden koruyacağı fikri ile özdeşleştirilmesi sonucu "ARKADAŞ" kelimesi " DOST " anlamında Tükçe'mizdeki yerini bulmuştur." ( KAYNAK : Sahip AKOSMAN -Sacit KATLANDUR-Elbay KASIMZADE )

Anlatım ve öykünün verdiği mesaj çok mükemmeldi ama ben bu açıklamadan bir türlü tatmin olmamıştım. Çünkü tek başına dilimizde arkadaş sözcüğü olup başka bir sözcük olmasaydı bu açıklamaya bire bir katılmamamız için hiçbir neden olmazdı ama daş'la yapılmış o kadar çok sözcük vardı ki açıklamayı bu biçimi ile kabullenmemizi engelliyordu.

Bu sözcükleri sıralarsak yoldaş, yurttaş, kardeş gibi sözcüklerin tamamı daş eki kullanarak yaratılmış sözcüklerdi. Uygurlar kardeşe kerindaş, Kırgızlar karındaş, Tatarlar ise kardaş demektedirler. Burada anlatılmak istenen ortak karından gelme olgusudur. Yoldaş'ta da aynı mantık geçerli, aynı yolda birlikte ilerleyenler demek.

Bence arkadaş sözcüğünün temelindeki olgu arkaya bağlanan taş değil sırt sırta vererek sırt'taş olmak olgusudur. Türklerde sırtını korumak önemlidir. Sırtını kime döneceğin de önemlidir, kiminle sırt sırta olacağında. Çünkü bir kavgada sırtını dayayabileceğin insanla aynı arkayı paylaşıyor olabilirsin. Bir de insanın arkası en zayıf yeri. Dolayısı ile en zayıf yerlerini paylaşan insanlar da en yakın insanlar oluyor doğallıkla.

Bu nedenle de arkadaş olmak yandaş olmadan daha önemli herhalde diye düşünüyorum. 

Nezih Kuleyin
e-posta: nezih@semor.com.tr

netyorum.com: (Bu metnin elektronik, basılı veya görsel yayın organlarında tamamen veya kısmen yayınlanması yazarının yazılı iznine tabidir. Aksine davranılmaması önemle rica olunur. Alıntı yapılmadan bu sayfaya link verilmesi için herhangi bir izin gerekmemektedir.)