|
16.10.2003 Prof. Dr. Muammer Kaya - netyorum.com / Sayı: 146
BİLGİ ÇAĞININ ZEHİRLİ ATIKLARI
(e-Atıklar - Elektronik Atıklar)
Bilgi çağında çevrecileri korkutan ve sindiren çok önemli bir olay da
teknolojik atıklardır. Sadece 2003 yılında, Amerika'da 63 milyon kişisel
bilgisayar atık/çöp sahalarına gönderilmiştir. Her kişisel bilgisayar büyük bir
kısmı monitörde olmak üzere yaklaşık 1.8 kg kurşun içermektedir. Bunların
yanında az miktarda zehirli/toksik kadmiyum ve cıva da bulunmaktadır. Bu
toksik maddeler birleşerek birçok pis/çok kirli atık oluşturmakta ve bunların
çoğu artık çöp yığınları içine atılmakta veya gelişmiş ülkelerden çevre
duyarlığı az/olmayan ülkelere gönderilmektedir. Örneğin ABD bugün elektronik
atıklarınınn yaklaşık %50'sini deniz aşırı ülkelere göndermektedir. Gelişmiş ve
gelişmekte olan ülkelerde elektronik atık (bilgisayar, monitör, entegre
devreler, telefonlar, TV, elektronik parçalar/cihazlar vs) sorunu çok önemli
boyutlara ulaşmaktadır. Bu sorunun çözümü için sorun daha da büyüyüp
çözümsüzleşmeden bunları geri kazanabilecek teknolojilerin uygulanıp
yaygınlaşmasına ihtiyaç vardır.
ABD'nin Kalifornia Eyaleti Senatosu toksik elektronik atıklarla ilgili
standartları belirlemeye başlamış olup ABD'de satılan her kişisel bilgisayar
için 6-10 $ geri dönüşüm maliyetini bilgisayar fiyatlarına ekleme yasası
hazırlamıştır. Bu geri dönüşüm paraları devletin tehlikeli elektronik atıkları
emniyetli bir şekilde yok etme programının finansmanında kullanılacaktır. ABD'de
ayrıca elektronik üreticileri aynı zamanda daha az tehlikeli malzemeler
kullanılmaya zorlanmaktadır.
Dünyada e-atık sorunu gerçekten iki yıl önce gelişmiş ülkelerin,
eski/hurda/kullanılmış kişisel bilgisayarları fakir devletlere göndermeye
başlamasıyla, tartışılmaya başlamıştır. Gelişmiş ülkelerin birçok elektronik
atığı Çin gibi ülkelerde son bulmaktadır. Bu ülkeler bu e-atıklardan çok ilkel
geri kazanım yöntemleriyle bakır, alüminyum ve altını geri kazanırken, kurşun ve
diğer zehirli atıkların toprak ve suya karışmasına yol açmakta ve buna göz
yummaktadır..
Dünya'da ilk kez ABD'nin Kalifornia eyaleti, elektronik cihaz üreten şirketleri
kendi ürünlerini geri dönüştürmeden sorumlu tutmayı amaçlamaktadır. Yani,
kirleten temizler felsefesini uygulanmaktadır. Avrupa Birliği'de (AB) buna yakın
bir kanunu yakında kabul etmiştir. ABD'deki elektronik üreticileri ise bu görüşe
karşı çıkmakta olup satışların düşük olduğu bir ortamda her bilgisayar başına
30$'lık ek bir yük getireceğini iddia etmektedirler.
ABD'li çevrecilere göre 2007 yılından itibaren Kaliforniya'da, AB kurallarına
uygun olmayan elektronik cihaz satışının yasal olmayacağı tahmin edilmekte ve
ayrıca her iki yılda bir teknoloji şirketleri elektronik cihazlarındaki
tehlikeli madde miktarlarını açıklamak zorunda kalacaklardır.
Hızla gelişen teknoloji sebebiyle bugün üretilen hayatımızı kolaylaştıran
elektronik cihazların atıklarının Dünya'da artık ciddi bir sorun olduğu ve
bunların emniyetli bir şekilde geri kazanım ve/veya yok etme yöntemlerinin
geliştirilmesinde kanun yapıcılara ve bu ürünleri üretenlere önemli görevler
düşmektedir.
Ülkemizde de e-atıklar (özellikle bilgisayar, monitör, TV, cep telefonu,
elektronik parçalar vs) artık önemli sorun haline gelmeye başlamış olup bu
elektronik atıklardan geri kazanılabilecek kıymetli metallerin (bakır,
alüminyum, altın vs) emniyetli bir şekilde geri dönüşüm yöntemleri
geliştirilmeli ve zehirli metaller (kurşun, kadmiyum, cıva vs) toprak, hava ve
suya karışmadan yok edilmelidir.
Kaynak: BussinessWeek, Oct.6, 2003.
Prof. Dr. Muammer Kaya
Eskişehir, Osmangazi Üniversitesi
TEKAM Müdürü
e-posta: mkaya@ogu.edu.tr
netyorum.com: (Bu metnin elektronik, basılı veya görsel
yayın organlarında tamamen veya kısmen yayınlanması yazarının yazılı iznine
tabidir. Aksine davranılmaması önemle rica olunur. Alıntı yapılmadan bu sayfaya
link verilmesi için herhangi bir izin gerekmemektedir.)
|
