"Yansımalar" 17.01.2002 Sinan Oymacı - netyorum.com / Sayı: 100

INTRANET

Giriş

Her ne kadar elinizdeki programda; “Internet, Web, Intranet” kelimelerini görüyorsanız da, konuşmamda ağırlık, “Intranet” üzerine olacak. Internet ve Web, Intranet’in doğal parçaları olduğu için, sorun olmayacaktır. 45 dakikalık bir konuşmada, bu kadar geniş bir konuyu en ince detayları ile aktarmak çok olası olmadığına göre, mümkün olduğu kadar, nerelerden bilgi edinebilirsiniz, nelere dikkat etmelisiniz gibi konuları incelemeye çalışacağım. Teknik kısım az olacak.

Nedir?

Intranet, çok temel olarak, yerel ağ sistemlerine getirilen yeni bir tanımdır. Avantajı, standartlara dayalı bir sistemdir. Tek şirkete bağlı kalmadan çalışabilmeyi getirir. Bir anlamda gerçek açık mimari denebilir.

IP tabanlı bir yerel ağ’dan konuşuyoruz. Bununla, geleneksel istemci/sunucu mimarisindeki ağların üstünde farklı uygulamalar yapabilirsiniz. Push teknolojilerin oluşması ile, intranet ortamında bilgi iletimi daha kolay ve süratli yapılır şekle geldi. Şirket içi haber iletişimi bilgisayar ekranlarına taşındı.

Intranet, temel olarak, TCP/IP protokolü kullanarak, şirket içinde internet standartları aracılığı ile bir ağ kurulumudur. Internet teknolojileri yardımı ile (tarayıcı, elektronik posta, dosyalama sistemleri, dizin yönetimi, sayfa tasarımları gibi), mevcut istemci/sunucu, ticari uygulamalar ve veri tabanı işlemlerini oluşturmak, intranet’in içinde kabul edilmelidir.

Bunun yanına, Java, ActiveX, XTML ve diğer geliştirme programlama araçlarını dahil ederseniz, kullanım alanı genişler.

TCP/IP yapısını oluşturup, gerekli araçlarla çalışmaya başladığınız anda, uygulama yazılımları ve sunucu bilgisayarlarından bağımsız çalışma ortamına kavuşuyorsunuz. Ayrıca, web arayüzünü, işletmede kullanılan tüm uygulamalara getirdiğiniz için, işletme giderlerinde azalma görmeniz de olası.

Bu standartların oluşmasında 3 önemli kurum vardır. Bunlar;

IETF “Internet Engineering Task Force”
W3C “World Wide Web Consortium” ve
IMC “Internet Mail Consortium” ‘dur.

Bunların arasında en önemlisi, Internet Society ile de işbirliği içinde olan, IETF’tir. Bu kurumların getirecekleri standartlar sonucunda, çeşitli firmaların arasında bir uyum oluşacaktır.

Nereden Başlamalı?

1.Mevcut ağ üzerindeki uygulamaları web arayüzüne taşımak. Bu taktirde, elektronik posta ve veri tabanı uygulamalarında sorun oluşabilir.

2.Ekipler ve departmanlar arasındaki bilgi paylaşımını sağlamak üzere tasarım gerçekleştirmek. Bu biraz daha fazla zaman alacaktır.

3.Herşeyi bilgi işlem ortamında gerçekleştirmek. Bu nihai hedef olmakla birlikte, kolayca erişilebileceği düşünülmemelidir.

Yararları

Kişiler ve departmanlar arası bilgi iletişimini arttırır. Özellikle, iyi tasarlanmış bir web ortamında, çeşitli linkler aracılığı ile, her bilgi, yetki seviyeleri dahilinde, anında paylaşıma açılabilir.

Arama motorları sayesinde, istenen bilgiye erişim hızlanır. Index sisteminin devrede olması, bilgi kayıplarını ve mükerrerliği engeller.

Çalışan kişilerin, hangi bilgiye nereden, nasıl erişeceklerini anımsamaları gerekmez.

Kullanım kolaylığı getirdiği için, personel eğitim maliyetleri azalır. Internet tarayıcısı kullanabilen herkes, bilgiye erişebilir.

Şirket büyüyüp, ihtiyaçlar arttıkça, buna paralel olarak, intranet’i büyütebilirsiniz. Bunun için, kullanıcıların kendileri ile ilgili kısımları geliştirmeleri kadar, işletme bünyesindeki projelerin çeşitlenmesi ile konu başlıkları genişletilebilir.

İçerikte zenginleşme sağlar. Herkes kendisi, departmanı, çalıştığı projeler ile ilgili bilgileri, paylaşıma açabilir.

Güncel hale getirilmesi daha kolaydır.

Donanım ve yazılım şirketlerine bağımlı olmayı engeller. Farklı firmalarla çalışabilirsiniz ve sistem büyütürken daha az sorunla karşılaşırsınız.

Güvenlik standartları daha yüksektir. Kendi içerisinde genel olarak kabul görmüş güvenlik standartlarını kullanırsınız.

Kullanıcıların erişim için kullandığı her farklı platformdaki terminale ayrı uygulamalar geliştirmek zorunda kalmazsınız. Uygun platformdaki internet tarayıcıları iş görür.

Bir bilgi ambarı oluşturularak, herkesin kullanımına sunabilirsiniz. Bu sayede, daha hızlı yanıt bularak, hızlı kararlar alabilmek gerçekleştirilebilir.

Herhangi bir çalışanın sisteme işlediği bilgi, pek çok kişi tarafından görülebilir.

Ekipler, departmanlar veya kişiler arası soru-cevap trafiğinin oluşturularak, tartışma ve uzlaşma zemini hazırlanması. Bilgi iletişiminde esneklik sağlar.

Belli ilgi grupları tasarlanarak, aynı konuda çalışan veya bilgiye ihtiyaç duyanlara yönelik duyuruların yayınlanması mümkündür.

Görüşler

Java tabanlı uygulama geliştirme araçları pazarının, önümüzdeki üç sene içerisinde, 1 milyar Dolar’ın üzerinde bir değer oluşturacağı belirtiliyor.

IDC’ye göre, Intranet kurmak için tercih edilen sistemler;

Buna göre, işletmeler, her ne kadar kurulumu ve bakımı daha kolay gibi gözükse de, intranet uygulamalarının sunucu kısmında, Microsoft NT platformuna geçmekte çok hevesli gözükmüyorlar.

Intranet’ler, ağırlıklı olarak Fortune 1000 işletmelerinde uygulamaya alınıyor.

Forrester Research’e göre, “2000 senesinde, intranetler sadece ağ sistemlerinin TCP/IP ile web ara yüzü ile kullanılan şekli olmaktan çıkacaktır. Intranet’in içerisine, elektronik posta, dizin yönetimi, dosyalama, yazıcı kullanımı ve ağ yönetimi dahil olacaktır. Bu da, mevcut ağ işletim sistemlerinin yerini alacaktır.”. Bu işletim sistemleri; “Microsoft NT, Novell Netware ve Banyan Vines” olarak belirtilmektedir.

İyi tasarlanmış bir intranet uygulaması ile EDI’ın sorun yaşayacağı ve belki de ortadan kalkacağı söylenmektedir.

Forrester Research’e göre, günümüzün bazı şirketleri neler yapmalı:

-Novell, mevcut dizin yönetim yapısını, müşteri portföyünün çalışmasını rahatsız etmeyecek şekilde, standartlara uygun hale getirmeli.
-Netscape, Netware ve NT, kendi ürünlerini kullanan işletmelerin intranet mimarisine geçişlerini kolaylaştıracak araçlar geliştirmeli.
-Microsoft, dizin yönetimi ve mesajlaşma sistemlerinde ne yapacağına karar vererek, kendi bünyesi dışından destek almalı. Banyan’ı satın almalı. Ardından, Banyan’ın kullandığı standartları kendi bünyesine dahil etmeli.
-Cisco, marka bağımlılığını artıracak yatırımlar yapmalı.
-IBM, internet’te sadece Lotus aracılığı ile var olamayacağını kavramalı.

Bugün ve Gelecek (Kaynak: Forrester Research, Inc.) :

Bilgi Teknolojilerinde, gerçek anlamda intranet’e geçebilmek için yapılması gerekenler (Kaynak: Forrester Research, Inc.) :

İzlenmesi Gereken Şirketler ve Kavramlar

OneWave şirketi, “SAP, Baan, PeopleSoft” gibi şirketlerin yazılımlarını internet ortamından kullandırmak üzere çalışmakta. Bu firmaların ürünlerini kullanan kullanıcılar, daha kısa sürede intranet’ten yararlanmaya başlayabilirler.

Aynı şekilde, Türkiye’de de, Logo firmasının Gold ticari yazılımını bilenler, web arayüzü ile erişim sağlandığını anımsayacaklardır.

Microsoft, IBM, Oracle, Netscape ve Sun Microsystems unutulmaması gereken şirketler.

Ayrıca, Java, DCOM ve Corba’yı da bilmekte yarar var.

Extranetler için özel olarak Netscape Insight’ın incelenmesinde yarar var.

Şirketleri ardarda sıralarsak;

American Internet, Banyan, Bay Networks, Cisco, CrossRoute Software, Digital, FTP Software, Great Plains Software, IBM, ISODE, Kiva Software, Lotus, Microsoft, net Daemons Associates, Net Dynamics, Netiva Software, Netscape Communications, Novell, On Technology, OneWave, Oracle, Precept, Silver Stream Software, Sun Microsystems ve TGV.

Novell, ağırlıklı olarak kullandığı IPX’in yanında, TCP/IP’ye de önem vereceğini açıklamıştır.

Lotus, herhangi bir internet tarayıcısından Lotus Notes’a erişim olanağı vereceğini belirtmiştir.

Microsoft’un geçtiğimiz dönem içerisinde hemen hemen herşeyi bir kenara bırakarak, internet’e yönelik araçlara yatırım yaptığı bilinmektedir.

Öneriler

Bilgi Teknolojileri bütçesine ciddi kaynaklar ayrılması gerekecektir. Ayrıca, ISS’lere ödenecek rakamları da dikkate alın.

HTML profesyoneli olmanız, gerekli yapıyı sağlamanıza yetmeyecektir. İşletmelerin %61’i hafife alıyor, gerekli önemi göstermiyor ve kaynak ayırmıyor. Muhakkak, dışarıdan danışmanlarla çalışın. Çok iyi HTML ile sayfa tasarımı yapmanız, kişisel bilgilerinizin cazip olmasını sağlayabilir. Ancak, kurum içi bir bilgi iletişim ortamında, kurumsal tasarımlar yapmak gerekecektir.

Güvenlik çok önemli. Bunun ile ilgili gerekli yatırımı yapmaktan kaçınmayın.

Yazılıma sarfedilen her 1 ila 5 Lira için, 3 ila 10 Lira arasında uygulamaya alma bütçesi ayırın. Bu yapılan araştırmalar sonucunda ortaya çıkan bir rakam.

TCO (Total Cost of Ownership), dikkate alınması gereken bir unsur. Yatırıma başlarken, 3 ila 5 sene sürecinde ne harcanacağını kestirime çalışın.

Mesaj alışverişi için, özel posta servisleri değil, SMTP veya IMAP standartlarında sistemler oluşturun.

İşletme bünyesinde web sunucular kurup, işletmeye alın. IP numaralarını belirleyip, yayınlayın.

Dijital kişi tanıma sistemlerini inceleyip, devreye alın.

Fiyat, performans, destek ve kullanacağınız sisteme eklenebilecek özellikler açısından kıyaslama yapın.

Microsoft’un, Oracle’ın, Netscape’in ve IBM/Lotus’un çok kısa bir sürede intranet uygulamasına başlamanıza olanak sağlayacak çözümleri mevcut. Kısıtlı bir yeteneğe sahip olsalar da, fikir vermesi açısından inceleyin.

Çok iyi işlemekte olan bir ticari uygulama yazılımına sahip olabilirsiniz. Bunun kullanıcı ara yüzünü web ortamına taşımanız,intranet’e geçtiğiniz anlamına gelmeyecektir. Intranet’in efektif olarak devrede olabilmesi için, bunun dışında servislere de ihtiyaç duyacağınızı aklınızdan çıkarmayın. Özellikle, bilginin güncellenmesi konusu en önemli aşama. Bu aşamada maliyetlerinizi nasıl kontrol altında tutacağınızı belirleyin. Personel eğitim giderlerinde artış olacağını dikkate alın. Ancak, bir süre sonra da, bakım giderlerinde olacak azalma, yapılan eğitim giderlerini karşılayacaktır.

Kullanıldığı Sahalar ve Sektörler

-Bilgi arama, şirket haberleri, yürütülmekte olan projelerin durumu, çalışanlar ile ilgili bilgiler, organizasyon şeması, destek işlemleri, kullanıcı talepleri.

-Elektronik posta işlemlerinin merkezi operasyona alınarak, posta kutularının birleştirilmesi.

-Tüketim ürünlerinin zincirlere dağıtımının yönetimi. Satış ve Pazarlama Şirketlerinde;

Ürün nitelikleri, fiyat listeleri, satış hedefleri, bütçeler, rakip firmaların bilgileri, başarılı müşteri öyküleri, referanslar, teklifler, eğitim materyalleri, pazarlamacılar için hazır sunular.

-Üretim Şirketlerinde;

Ürün nitelikleri, planları, şekli, üretim bilgileri, müşteriye özgü özel talepler, projede kimlerin görev aldığı, çıkabilecek sorunlar, çıkan sorunlarda nasıl hareket edileceği

-Müşteri Destek ve Hizmet Şirketlerinde;

Müşterinin talebine anında erişim, siparişte oluşabilecek değişikliklere çabuk yanıt, telefon destek kadrosuna rahat hareket ve doğru yanıt verme olanağı

-İnsan Kaynakları Bölümlerinde;

Özlük bilgileri, iş müracaatlarının saklanması, arşivi, değerlendirme, şirket amaçlarının tanımı,iş tanımlarının yayınlanması, dönemsel performans raporları, çeşitli ilanlar, şirket içi telefon defteri, görev değişiklikleri, personelin cevaplayacağı araştırma formları

-Bilgi Teknolojisi Şirketlerinde;

Özellikle, yazılım geliştiriciler için internet’ten sipariş alma, elektronik dağıtım ve tahsilat.

-Finansman şirketlerinde;

Pazar bilgilerine anında erişim, dalgalanmaları yakından takip edebilme, şirket kaynaklarını herkesin kullanımına açarak, bilginin paylaşımı. Yer kısıtı olmaksınızın haberleşebilme.

Bütün bunları bir arada değerlendirdiğinizde, intranetlerin kullanımını her sektörde bulabileceğimizi görmekteyiz. Ancak, tekrarlamakta yarar görüyorum. Standartlara uymadan yapacağınız bir intranet tasarımı, istemci/sunucu mimarisinde çalışan, şirket içi web uygulamasından ileriye gitmeyecektir. Şirket içinde kendi standartlarınızı oluşturarak, dışarıdan bilgi alışverişine işletmenizi kapamayın. Firma bağımlılığı yaratarak, gelişmenin önünü kapatabilirsiniz.

Nerelerden Daha Fazla Bilgi Edinebilirsiniz?

Microsoft’un, Netscape’in, IBM’in ve Forrester Research’in, internet üzerindeki sayfalarında, ihtiyaç duyabileceğiniz her türlü bilgiye erişmeniz olası.

Kimler Var, Uygulamaları Neler?

Not: Yukarıdaki yazı Mart 1998'de Antalya'da düzenlenen Bilgi İşlem Merkezi Yöneticileri Semineri "BİMY" 'inde benim tarafımdan sunulmuştur. Güncelliğini yitirmediğini düşünüyorum. 

M.Sinan Oymacı
TRIO Çözüm Evi Bilişim Hizmetleri A.Ş.
e-posta: sinanoym@triosh.com